“Ongeïnteresseerde passagiers kunnen burn-outs bij taxichaffeurs triggeren”

Ook taxichauffeurs kunnen slachtoffer worden van een burn-out. Hoe kunnen we dergelijke burn-outs tijdig herkennen en voorkomen? Koen Luyckx, mede-eigenaar van Balansis, geeft enkele tips. Het holistisch gezondheidscentrum in hartje Antwerpen verbetert het mentale en fysieke welzijn van werknemers door middel van allerlei therapieën.

Kan je een voorbeeld geven van wat een burn-out in de taxisector kan triggeren?

“Dan denk ik aan een taxichauffeur die graag sociale contacten heeft en graag met mensen praat. De passagiers zijn echter niet geïnteresseerd om met hem te communiceren, ze zijn onverschillig en zelfs brutaal. De chauffeur zal zich meer en meer terugtrekken, om uiteindelijk niet meer met zijn klanten te praten. Dit zal de situatie verslechteren waardoor hij geen plezier meer in zijn job zal vinden en hij in burn-out gaat.”

Heb je nog een voorbeeld?

“Een chauffeur in loondienst moet meer shiften draaien omdat er veel zieke chauffeurs zijn. Hij zet zich dubbel in maar krijgt geen appreciatie hiervoor van zijn baas of leidinggevende. Hij verwacht misschien simpel een extra dag verlof of een woordje van dank. Als dit er niet komt zal hij zich niet gewaardeerd voelen en kan de situatie tussen werknemer en werkgever of leidinggevende verzuurd geraken. Daarom is het belangrijk dat een leidinggevende niet alleen goed is in zijn taak van leidinggevende, hij moet ook zijn mensen kunnen motiveren.”

Burn-out wordt nu dikwijls “de ziekte van deze tijd genoemd”. Klopt dat?

“Uit onderzoek is gebleken dat bij iedere overgang naar een ander tijdperk de hoeveelheid aan mensen met een burn-out toeneemt. Wij zitten nu in de overgang van een diensteneconomie naar een digitale economie. Andere middelen worden ingezet om bijvoorbeeld met elkaar te communiceren, denk maar aan Instagram, Tiktok, blockchain, bitcoins, enz. Dit op zich brengt extra stress met zich mee zowel in de privésfeer als op de werkvloer omdat vele mensen hier niet onmiddellijk met mee zijn, terwijl het wel van hen verwacht wordt.”

Hoe groot is het probleem van burn-outs?

“De laatste cijfers van het RIZIV (periode 31-12-2016 tot 31-12-2020) laten zien dat het aantal loontrekkenden (werknemers en werklozen) + zelfstandigen die een invaliditeitsuitkering krijgen wegens burn-out of depressie, in 4 jaar tijd gestegen is met 39,23 procent. Ook bij ambtenaren blijkt uit de meest recente cijfers (2021) van Petra De Sutter, federaal minister van ambtenarenzaken, dat stress voor 40,4 procent de oorzaak is van langdurig ziekteverzuim. Burn-out (41 procent) en depressie (37 procent) nemen hiervan het grootste deel voor hun rekening.”

Wat is burn-out?

“Bij een burn-out is het werk steeds de hoofdoorzaak van de overbelasting en de mentale uitputting. Die uitputting is zowel emotioneel, fysiek als psychisch. De extreme vermoeidheid die de persoon ondervindt wordt chronisch en hij krijgt het gevoel dat hij niet meer uit deze situatie geraakt. Deze uitputting kan ook  impact hebben op emotioneel vlak: men wordt prikkelbaar, er kunnen woede uitbarstingen zijn, uit het niets beginnen huilen, enz.. Ook het cognitieve vermogen wordt beïnvloed: men wordt bijvoorbeeld vergeetachtig, men kan zich moeilijker concentreren, wat dan weer kan leiden tot veranderingen in het gedrag. En zo wordt de burn-out steeds gevoed.”

Wat zijn de gevolgen van een burn-out?

“Men begint mentaal meer afstand te nemen van het werk: men distantieert zich en men wordt cynisch. Hierdoor voelt men zich langzaamaan minder betrokken bij zijn werk, begint men zich minder in te zetten voor zijn werk, men houdt de mensen in zijn werkomgeving op afstand of men krijgt een slecht beeld van de personen met wie men werkt. Dat kan dan weer leiden tot het gevoel van professionele onbekwaamheid: men begint te denken dat men met het verkeerde werk bezig is of dat men niet meer efficiënt werkt en men begint te twijfelen aan zijn eigenwaarde.  Factoren die de burn-out nog kunnen versterken zijn bijvoorbeeld problemen in het privéleven of bij het uitoefenen van een hobby … Maar de hoofdoorzaak ligt steeds in de werksfeer.”

Hoe herken je een burn-out?

“Er zijn vier belangrijke en drie bijkomstige symptomen die een burn-out aankondigen. Zowel de persoon zelf als  de werkgever zijn ermee gediend deze symptomen in het vroegst mogelijk stadium te herkennen om zo een mogelijke burn-out te kunnen vermijden. Dan denk ik aan een fysieke en mentale uitputting, geheugen en concentratieproblemen, emotionele reacties die heftiger worden en meer afstand van zaken nemen.  Men slaapt slechter of krijgt al eens paniekaanvallen (mentale spanningsklachten). Men krijgt plots migraine aanvallen of andere lichamelijke pijnen, zoals bijvoorbeeld een stijve nek (psychosomatische spanningsklachten). Men krijgt donkere gedachten, men voelt zich teneergeslagen en minderwaardig (ook symptomen van depressie).”

Wat kan er preventief gebeuren door de werkgever?

“Elk preventiebeleid met betrekking tot psychosociale risico’s begint met een risico analyse: binnen de organisatie wordt nagegaan wat de factoren zijn die acute of chronische stress kunnen veroorzaken die in een later stadium kunnen uitgroeien tot een burn-out. Ideaal worden hier alle werknemers in betrokken of, indien de structuur van het bedrijf dit niet toelaat, tenminste de leidinggevenden. Het is dan wel belangrijk dat de leidinggevenden nauw de vinger aan de pols houden van wat er zich op de werkvloer afspeelt.”

En vervolgens?

“Indien de knelpunten en de verzoekingen van het personeel in kaart zijn gebracht kan er een preventiebeleid opgesteld worden al dan niet met een externe dienst voor preventie en bescherming op het werk (EDPBW). Iedere werkgever is verplicht zich aan te sluiten bij een EDPBW. Vanaf 20 werknemers moet er ook een Intern Preventieadviseur aangesteld worden. In het preventiebeleid kan dan bijvoorbeeld rekening gehouden worden dat de doelstellingen voor de werknemers realistisch moeten gehouden worden, dat de globale werkdruk op een normaal niveau moet blijven en dat hiervoor eventueel de werkprocedures moeten voor gewijzigd worden.”

Het is ook belangrijk om de werknemers en/of de leidinggevenden te leren hoe ze de stress signalen kunnen herkennen. Hoe zit dat?

“Werknemers moeten er zich ook van bewust gemaakt worden dat ze vanaf de eerste tekenen van stress of burn-out de werkgever of hun leidinggevende hiervan op de hoogte brengen. De leidinggevende moet hier gepast op kunnen reageren. De werkgever moet zich realiseren dat voorkomen altijd beter en goedkoper is dan genezen. De bedrijfscultuur moet zo opgebouwd worden dat de werknemer zich veilig en begrepen voelt indien hij een probleem meldt.

De werkgever kan een budget voorzien waarmee werknemers die in de risicozone komen op een hersteltraject gezet worden ter preventie van erger. Hoe zit dat?

“Met risicozone bedoel ik hoge stress ervaren, op het randje zitten van overbelast zijn of al enkele symptomen van burn-out vertonen. Dit budget kan bijvoorbeeld gebruikt worden om een mindfulness cursus en enkele lessen ontspanningsyoga te volgen, om eens een voedingsdeskundige te raadplegen die je gezonder of anders leert eten, om enkele floatsessies te volgen waarmee je volledig kan ontstressen of om enkele keren een psycholoog of stress en burn-out coach te raadplegen. Bij Balansis kan je dit alles en nog meer onder één dak vinden. Werkgevers en werknemers kunnen ons steeds contacteren om gezamenlijk een plan van aanpak binnen een bepaald budget op te maken. Wij helpen zowel met de preventie als met de behandeling van onder andere stress, depressie en burn-out.”

Ook de werknemer moet signalen van een burn-out tijdig herkennen. Hoe kan die dat doen?

“Werknemers moeten er zich van bewust zijn dat er ook andere prioriteiten zijn in hun leven dan hun werk, zoals vrienden, vrije tijd en familie,… Zij moeten leren tijd vrij te maken voor zichzelf en zich realiseren dat dit geen egoïstisch gegeven is. Op werkgebied moeten ze durven nee te zeggen als de druk voor hen te hoog wordt en ze moeten weten dat ze dit zonder problemen kunnen meedelen aan de werkgever, toch als de werkgever zich bewust is dat voorkomen beter (en goedkoper) is dan genezen. Indien de druk op het werk te groot wordt kan op voorhand een planning gemaakt worden naargelang prioriteit, moeilijkheid, haalbaarheid, enz. Taken die niet volgens de planning kunnen afgewerkt worden overgedragen naar de volgende dag. Werk taak per taak af, beter enkele taken op een goede manier afwerken. Vele taken op zich nemen die maar half afgewerkt worden geeft onnodige stress.”

Stel dat we dan toch een burn-out hebben. Wat doen we dan het best?

“Het meest voor de hand liggende maar toch niet de meest gebruikte oplossing is zo spoedig mogelijk hulp zoeken. Verschillende professionele mensen komen hiervoor in aanmerking, zoals psychologen, stress- en burn-out coaches, jobcoaches of loopbaanbegeleiders, yoga leraren, mindfulness leraren, float therapie en een acupuncturist.”